Tư vấn chuyên môn bài viết: BS.CKI Đổ Ngọc Cường

Bác sĩ chuyên khoa Chẩn đoán hình ảnh

1. Cắt lớp vi tính phổi liều thấp là gì?

Cắt lớp vi tính phổi liều thấp - CT phổi liều thấp (Low-dose Computed Tomography - LDCT) là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại sử dụng liều tia X thấp hơn đáng kể so với CT ngực thông thường, nhưng vẫn cung cấp hình ảnh có độ phân giải cao để phát hiện các tổn thương nhỏ trong mô phổi.

Đặc điểm kỹ thuật của CT phổi liều thấp:

- Sử dụng liều bức xạ thấp hơn 60 - 90% so với CT thường (trung bình 1–1.5 mSv).

- Không cần tiêm thuốc cản quang, an toàn với bệnh nhân suy thận hoặc dị ứng.

- Có thể phát hiện sớm các nốt phổi khi kích thước còn rất nhỏ, thậm chí chỉ vài milimet ở cả trung tâm và ngoại vi phổi.

- Cho phép đánh giá đồng thời các bất thường ở nhu mô phổi, màng phổi, hạch trung thất.

CT phổi liều thấp thường được thực hiện bằng các máy CT đa lát cắt (64 - 128 lát), kết hợp phần mềm giảm nhiễu, giúp hình ảnh rõ ràng mà không cần tăng liều tia. Đặc biệt, khi tích hợp với trí tuệ nhân tạo (AI), việc phát hiện tổn thương trở nên nhanh chóng và chính xác hơn, hỗ trợ bác sĩ trong phân tích hình ảnh phức tạp.

Kỹ thuật này được ứng dụng rộng rãi trong các chương trình sàng lọc ở nhiều nước phát triển như Mỹ, Canada, Nhật Bản, Hàn Quốc… và đang ngày càng phổ biến tại Việt Nam nhờ hiệu quả và tính an toàn cao.

Hình 1. Bệnh nhân tầm soát ung thư phổi bằng CT phổi liều thấp phát hiện nốt mờ phổi kích thước nhỏ (Lung-RADS 2 theo ACR v2022) tại BVĐK Thanh Vũ Medic Bạc Liêu

2. Sàng lọc ung thư phổi là gì?

Ung thư phổi là một trong những bệnh lý ác tính nguy hiểm hàng đầu trên toàn cầu, với tỷ lệ tử vong cao nhất trong các loại ung thư. Nguyên nhân chính dẫn đến hậu quả nghiêm trọng này là do phần lớn các trường hợp chỉ được phát hiện ở giai đoạn muộn, khi khối u đã xâm lấn và di căn, làm mất đi cơ hội điều trị triệt để. Vì vậy, sàng lọc sớm đóng vai trò then chốt trong chiến lược kiểm soát bệnh ung thư phổi.

Sàng lọc ung thư phổi là một hoạt động y tế dự phòng chủ động nhằm phát hiện các tổn thương ác tính ở phổi trước khi bệnh nhân có bất kỳ triệu chứng lâm sàng nào. Phương pháp hiệu quả nhất hiện nay là sử dụng chụp CT phổi liều thấp. CT phổi liều thấp cho phép phát hiện các nốt phổi nhỏ có khả năng là ung thư ở giai đoạn rất sớm, từ đó mở ra cơ hội điều trị hiệu quả hơn, với chi phí thấp hơn và tiên lượng sống cải thiện rõ rệt.

Khác với các xét nghiệm chỉ áp dụng khi đã có triệu chứng, sàng lọc bằng CT phổi liều thấp hướng đến những người có nguy cơ cao, như người hút thuốc lâu năm hoặc có tiền sử phơi nhiễm nghề nghiệp. Nhiều nghiên cứu quốc tế đã chứng minh tính hiệu quả và an toàn của CT phổi liều thấp, khiến phương pháp này trở thành tiêu chuẩn vàng trong các chương trình sàng lọc ung thư phổi quốc gia tại Mỹ, châu Âu và nhiều quốc gia châu Á.

Sàng lọc không chỉ phát hiện ung thư phổi mà còn giúp phát hiện các bệnh lý phổi khác như giãn phế nang, viêm phổi mạn tính hoặc xơ hóa mô phổi. Từ đó, bệnh nhân có thể nhận được hướng điều trị sớm, góp phần cải thiện chất lượng sống tổng thể.

3. Tại sao cần được sàng lọc ung thư phổi?

Ung thư phổi diễn tiến một cách âm thầm, hiếm khi gây triệu chứng trong giai đoạn đầu. Khi xuất hiện các dấu hiệu như ho kéo dài, ho ra máu, đau ngực hay khó thở, bệnh thường đã ở giai đoạn tiến triển, điều trị trở nên khó khăn và tiên lượng sống kém. Sàng lọc bằng CT phổi liều thấp giúp phát hiện sớm các nốt phổi nhỏ – tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư ở giai đoạn IA – khi cơ hội phẫu thuật triệt căn và sống thêm trên 5 năm có thể đạt trên 70%.

Các bằng chứng khoa học chính ủng hộ việc sàng lọc:

- Nghiên cứu NLST (National Lung Screening Trial, Mỹ, 2011): giảm 20% tỷ lệ tử vong do ung thư phổi nhờ sử dụng CT phổi liều thấp so với X-quang ngực.

- Nghiên cứu NELSON (Hà Lan - Bỉ, 2020): cho thấy giảm 26% tử vong ở nam giới và 39% ở nữ giới sau 10 năm sàng lọc bằng CT phổi liều thấp.

Ngoài ra, sàng lọc còn mang lại các lợi ích gián tiếp như:

- Phát hiện các bệnh lý phổi mạn tính như COPD, giãn phế nang, xơ hóa phổi sớm.

- Tăng nhận thức cộng đồng về nguy cơ ung thư phổi và giá trị của việc khám sức khỏe định kỳ.

- Hỗ trợ hành vi thay đổi lối sống như bỏ thuốc lá, cải thiện môi trường sống và làm việc.

- Giảm gánh nặng cho hệ thống y tế quốc gia nhờ điều trị ung thư ở giai đoạn sớm ít tốn kém hơn nhiều so với giai đoạn muộn.

Chính vì vậy, sàng lọc định kỳ bằng CT phổi liều thấp là chiến lược thiết yếu trong y học dự phòng hiện đại.

Hình 2. Tỷ lệ giảm tử vong do ung thư phổi nhờ sàng lọc bằng CT liều thấp

(Nguồn: NLST, NELSON)

4. Đối tượng nào cần sàng lọc ung thư phổi?

Không phải ai cũng cần sàng lọc ung thư phổi. Việc xác định đúng đối tượng giúp tối ưu hóa hiệu quả phát hiện bệnh, giảm chi phí và tránh những lo ngại về phơi nhiễm tia X không cần thiết. Theo khuyến cáo từ các tổ chức uy tín như Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS), Hội Lồng ngực Hoa Kỳ (ATS - American Thoracic Society), Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC - Centers for Disease Control and Prevention), Nhóm chuyên trách các dịch vụ dự phòng Hoa Kỳ (USPSTF - US Preventive Services Task Force) và Mạng lưới ung thư toàn diện Hoa Kỳ (NCCN - National Comprehensive Cancer Network) thì sàng lọc nên tập trung vào nhóm nguy cơ cao.

Đối tượng được khuyến cáo sàng lọc hàng năm bằng CT phổi liều thấp:

- Tuổi từ 50 đến 80.

- Tiền sử hút thuốc lá ≥ 20 gói/năm.

- Còn hút thuốc hoặc đã ngưng trong vòng 15 năm trở lại.

Ngoài ra, các nhóm có nguy cơ cao khác cần sàng lọc bao gồm:

- Người tiếp xúc nghề nghiệp với các chất gây ung thư: amiăng, radon, khói hàn, silica…

- Người có bệnh lý phổi mạn tính (COPD, xơ phổi, bệnh phổi kẽ...)

- Người có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi.

- Người tiếp xúc khói thuốc thụ động trong thời gian dài.

Tất cả các đối tượng trên cần được tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa hô hấp hoặc chẩn đoán hình ảnh để đánh giá lợi ích – nguy cơ và lập kế hoạch sàng lọc phù hợp. Ngoài ra, việc tuân thủ định kỳ hàng năm có vai trò then chốt, vì nhiều tổn thương ác tính có thể phát triển trong thời gian ngắn giữa các lần chụp.

5. Tại sao phải chụp CT phổi liều thấp?

CT phổi liều thấp là phương pháp duy nhất hiện nay chứng minh được khả năng làm giảm tỷ lệ tử vong do ung thư phổi qua các thử nghiệm lâm sàng lớn. Một số lý do chính để sử dụng CT phổi liều thấp trong sàng lọc:

- Phát hiện sớm tổn thương tiền ung thư: giúp tăng khả năng điều trị triệt căn và giảm chi phí y tế

- Giảm tỷ lệ tử vong: dữ liệu từ nghiên cứu lớn cho thấy giảm đến 39% ở nữ giới.

- An toàn: không cần tiêm thuốc, không đau, không gây biến chứng.

- Nhanh chóng: quy trình chụp dưới 10 phút, không cần nằm viện.

- Hiệu quả chi phí: với chi phí phù hợp, chi tiêu tầm soát thấp hơn nhiều so với điều trị ung thư giai đoạn muộn.

- Phát hiện kèm các bệnh phổi mạn tính: giúp xây dựng hồ sơ sức khỏe hô hấp toàn diện.

Ví dụ thực tế: một bệnh nhân 58 tuổi, tiền sử hút thuốc 30 năm, không triệu chứng, được phát hiện nốt phổi 6mm khi tham gia chương trình tầm soát. Sau phẫu thuật nội soi, kết quả giải phẫu bệnh là ung thư biểu mô tuyến giai đoạn IA, không di căn. Bệnh nhân hồi phục tốt và đang theo dõi định kỳ.

CT phổi liều thấp là công cụ vượt trội về độ nhạy so với X-quang ngực, đặc biệt khi kết hợp với phần mềm phân tích hình ảnh và hệ thống đánh giá nguy cơ như Lung-RADS.

6. Chụp CT phổi liều thấp ở đâu?

Bệnh viện Đa khoa Thanh Vũ Medic Bạc Liêu là địa chỉ tiên phong triển khai chương trình sàng lọc ung thư phổi bằng CT phổi liều thấp tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Với hệ thống máy CT đa lát cắt 128 và 160 lát cắt, được tích hợp công nghệ tái tạo liều thấp và xử lý ảnh AI thông minh, bệnh viện đã và đang triển khai hiệu quả chương trình sàng lọc ung thư phổi bằng CT phổi liều thấp cho cộng đồng.

Đội ngũ bác sĩ chẩn đoán hình ảnh tại đây có chuyên môn sâu về lồng ngực, được đào tạo bài bản từ các trung tâm lớn trong nước. Hệ thống lưu trữ – truyền hình ảnh (PACS) và phần mềm đánh giá nốt phổi chuyên dụng giúp phát hiện và theo dõi tổn thương phổi một cách chính xác, theo đúng tiêu chuẩn Lung-RADS và NCCN.

Ngoài ra, Bệnh viện còn triển khai chương trình tầm soát sớm cho các nhóm đối tượng nguy cơ cao với chi phí ưu đãi, đồng thời kết hợp tư vấn cai thuốc lá, giáo dục sức khỏe cộng đồng và quản lý hồ sơ sức khỏe điện tử dài hạn, góp phần giảm gánh nặng tử vong do ung thư phổi tại khu vực.

Sàng lọc ung thư phổi bằng CT phổi liều thấp là chiến lược y tế dự phòng quan trọng và hiệu quả nhất hiện nay để phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm. Bệnh viện Đa khoa Thanh Vũ Medic Bạc Liêu tự hào là đơn vị tiên phong hàng đầu trong lĩnh vực này tại khu vực, luôn khẳng định vị thế là nơi gửi gắm niềm tin vững chắc cho bệnh nhân, mang lại cơ hội sống quý giá cho hàng ngàn người dân trong khu vực Bạc Liêu và bán đảo Cà Mau.

Hãy chủ động bảo vệ lá phổi của bạn – vì sức khỏe hôm nay và tương lai.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. The National Lung Screening Trial Research Team. Reduced Lung-Cancer Mortality with Low-Dose Computed Tomographic Screening. N Engl J Med 2011;365:395-409. DOI: 10.1056/NEJMoa1102873

2. Harry J. de Koning, et al. Reduced Lung-Cancer Mortality with Volume CT Screening in a Randomized Trial. N Engl J Med 2020;382:503-513. DOI: 10.1056/NEJMoa1911793

3. American Cancer Society. Lung Cancer Screening Guidelines. 2023.

4. American College of Radiology. Lung-RADS Version 2022.

5. World Health Organization. Cancer Fact Sheet. 2024.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng đăng ký qua HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY